Тилимни ҳурмат қилинг, ҳурматли!

Блог очдим. 140 белгидан ошиғини тан олмайдиган Твиттерга ҳамма фикрларим ҳам сиғмай қолади. Кимгадир ҳавас учун эмас, шунчаки, келажакда ўтмишдаги ўзингни, ўтмишдаги фикрларингни ўқиш қизиқарли. Қолаверса, кимгадир фойдаси тегар. Қисқаси, архив, дейлик.

Дастлабки ўйларим тил ҳақида бўлади. Ўйларимни шу ерга "ёяман". Мавзу яхши, фикримча. Ҳар ҳолда илк блогпостинг аллақандай енгил-елпи ёки нокерак мавзу эмас, салмоқлироқ, арзирлироқ мавзу бўлгани яхши-да (бу мақтаниш эмас).

Хуллас, гапни чўзмай, индаллосига ўтаман. Эрталаб ишга, одатда, йўналишли таксида (маршрутка) бораман. Бугун ҳам тарки одат бўлмади. Кетаётсам икки қиз чиқди. Кўринишидан ўзбек. Ўзаро гаплашиб кетишяпти. Рус тилида. Яна яхшилаб қараб олдим уларга миллатини ўзим учун тасдиқлаб олиш ниятида. Орадан бироз ўтиб забонлари билан ўзлариям тасдиқлаб қўйишди. Аралаш тилда гаплашишяпти. Mix - русча ва ўзбекча. Мен қарши эмасман (қолаверса, менинг қаршилигим билан кимнинг неча пуллик иши бор) киши тўлиқ русча ёки тўлиқ ўзбекча гапирса. Гап орасида деярли ўзимизники бўлиб кетган "уже", "давай", "ну", "штраф", "сдача" каби сўзлар қўшиб гапирилса ҳам қарши эмасман. Бу тилни бузишга киради, тўғри, лекин "Знаешь, анови куни в гости пошла и увидела там Тоҳир ака. Господи, шунақа семириб кетибди, думаю, с чего он шунчалик ўзини қўйворган. Оказывается, касал бўпти..." каби даҳшатли чатишма тил олдида ҳолва, ҳатто кечиримли. Ҳалиги ойдеккина қизлар кўзимга хунук кўриниб кетди. На рус тилини ва на она тилини тузукроқ билади. Чала, дейди унақаларни. Балки шунақа гапирсам зўр бўламан, замонавий кўринаман, деб ўйлар? Ким билади.

Ўйлаб қолдим. Бу бир кичик воқеа. Глобалроқ оладиган бўлсак,  қарор, буйруқ, фармон, фармойиш, борингки, исталган расмий хат ёки йўлланма рус тилида-ку. Ҳатто эълонлар, билдиришномалар рус тилида. Кўчадаги реклама, экрандаги анонс, пештоқлардаги ёзувлар аксари рус тилида-ку. Энг оддийси эшиклардаги "на себя" ва "от себя". Тепадаки шу аҳвол, пастдан нолишга на ҳожат. 

Твиттердаги 140 белгидан ошмайдиган гапимга бир танишим жавоб ёзди: @Feruzaxon elchixonadagi asabiylashgan holatimni esga soldiz. Ruscha savoliga o'zbekcha javob beruvdim. Keyin oxirida, man o'z yurtimdaman, rus tilida gapirishga ham, javob berishga ham majbur emasman. O'zing o'rgangin o'zbekchani, degandim. 

Ферузахоннинг бошидан ўтганга ўхшаш ҳолат менда ҳам бўлган. Тафсилотларга тўхталиб ўтиргим йўқ. Биласизми, нега русийзабонлар шу юртда яшаб туриб ўзбек тилини ўрганмайди? Чунки биз талабчан эмасмиз. Бир бечора қишлоқи йигит ҳам шаҳарга келиб қолгач рус тилини билмагани учун русийзабонлар саволга тутса довдирайди, аланглайди, бирор кишидан сўрайди "ака, нима деяпти?" Бу бир мисолда энди. Хўш, энди айтингчи, нега ўша йигитчага савол бераётган русийзабон довдирамаслиги керак? Нега ҳалиги ўзбек йигит "Нима деяпсиз? Ўзбекча гапиринг, тушунмаяпман!" демайди? Нега ўша русча гапираётган одам мулзам бўлмаслиги керак? Нега у ён-веридан ёрдам изламаслиги керак? Ўзимиз сабабчи! Ҳокисормиз. Андишалимиз. Маша хола ёки Петя амаки билан рус тилини яхши билмасак ҳам "твая мая панимает", деб ҳижжалашамиз. Нега?

СпортТВда спорт ва футбол соҳасининг машҳур мутахассислари Рустам Акрамову Ислом Аҳмедов кабилар чиқволиб "Знаете, мы с вами еще увидим прогресс...", деб русча гапириб турса, додингни кимга айтасан? Мана шунақа тил билмас ўзбеклардан кўра ўзбекча гапирсангиз бемалол тушуниб, керак жойида сизга ўзбекча жавоб қайтарадиган Вадим Абрамов ва Рауф Инилеев минг карра азиз, минг чандон ҳурматга лойиқ!

Ўзбек тилига Давлат тили мақоми берилган, деб сийқалашгим йўқ. Бошқа тилларни ўрганманг, деётганим ҳам йўқ, асло! Аксинча, тил ўрганиш лозим ва лобуд. Фақат она тилимизга эътибор ва қунт сўрайман сиздан. Талаб қилишни ўрганинг. Сизга русча гапирган одамга ўзбекча жавоб қайтаринг. Бирда бўлмаса бирда у ҳам ҳаракат қилади ўзбекчада гапиришга, лоақал тушунишга.

Дарвоқе, керакли жойда, керакли вазиятларда русча, инглизча, испанча ва ҳ.к., гапириш лозим. Бошқа тилда гапириш шарт бўлган вазиятлар эмас, ўзбекча гапириш мумкин бўла туриб бошқа тилда гапиришимиз ҳақида бу блогпост. 

Эътибор учун ташаккур.